Wat zijn de opties als je na een kankerbehandeling kinderen wil?

Als man die over een voorraad ingevroren sperma beschikt, maak je een goede kans om via medisch geassisteerde bevruchting (MBV) vader te worden. Je partner en jij moeten dan een IVF/ICSI-behandeling doorlopen, zodat we de bevruchting in optimale omstandigheden in het laboratorium kunnen uitvoeren. We gebruiken de ICSI-techniek – de injectie van één spermacel in elke eicel – omdat die de grootste succesratio heeft: van alle eicellen die via ICSI bevrucht worden, groeit 90% uit tot een embryo.

Hoe de MBV-behandeling precies verloopt – en in het bijzonder wat er voor de vrouwelijke partner allemaal bij komt kijken – kan je lezen in de CRG-site: IVF/ICSI – Stap per stap.

Als de hoeveelheid en de kwaliteit van het ingebankte sperma het toelaten, kunnen we ook enkele behandelingscycli kunstmatige inseminatie uitvoeren, alvorens over te gaan tot een IVF/ICSI-behandeling.
Kunstmatige inseminatie is immers een minder belastende procedure voor de vrouw.

Bij sommige patiënten is het nog mogelijk om voor de start van een kankerbehandeling een cyclus geassisteerde bevruchting te doorlopen tot en met het inbanken van de embryo’s.
Als dat bij jou/jullie het geval was, kan je m.a.w. voor je poging om zwanger te worden putten uit een voorraad aan ingebankte embryo’s. Als kandidaat-papa hoef je dan niets te doen (behalve er zijn voor je partner), als kandidaat-mama begint je behandeling met de voorbereiding van je baarmoeder op de terugplaatsing van een embryo. Je vindt die procedure in de CRG-site onder Terugplaatsing van gedooide embryo’s.

Bij het inbanken van eierstokweefsel – of ovariumweefsel – behouden we enkel de cortex (de buitenste schil) van de eierstok. Daar bevinden zich de meeste primaire follikels, met daarin de onrijpe eicellen. De cortex wordt verknipt tot kleine stukjes weefsel (weefselfragmentjes), die we ook wel ‘enten’ noemen. De weefselfragmentjes worden vervolgens ingevroren en bewaard.

Voor we dat ovariumweefsel kunnen gebruiken om een zwangerschap tot stand te brengen, moet het weefsel onderzocht worden in het labo.
Ten eerste gaan we de densiteit aan follikels in het weefsel na. In één ontdooide ent meten we hoeveel primaire follikels erin terug te vinden zijn. Op basis daarvan kunnen we een prognose maken over de slaagkans van een eventuele transplantatie van het ovariumweefsel.
Een tweede en even onontbeerlijk onderzoek is dat naar de aanwezigheid van kankercellen in het eierstokweefsel. Het risico daarop hangt samen met het type kanker dat je had en of er al dan niet uitzaaiingen waren op het moment van inbanken. Zo ligt het risico bij patiënten met leukemie of een ovariële tumor bijzonder hoog.
Als we de aanwezigheid van kankercellen vaststellen, kan het ovariumweefsel absoluut niet getransplanteerd worden. Dat zou namelijk betekenen dat we mogelijk opnieuw kankercellen in het lichaam introduceren.

Als een transplantatie wel mogelijk is, verloopt die meestal via een laparotomie en een kleine insnede in de buik. De weefselfragmentjes worden microchirurgisch, d.w.z. met behulp van minuscule hechtingen vastgemaakt op de gewenste plaats in de buikholte. Dat kan bv. zijn ter hoogte van de resterende, niet meer functionerende eierstok of op het buikvlies waar de weggenomen eierstok zich bevond.
Als de transplantatie slaagt en het ovariumweefsel opnieuw bloedtoevoer krijgt van de omliggende bloedvaten zal na enkele maanden de menstruele cyclus hernemen. Een spontane zwangerschap is in dat geval mogelijk, op voorwaarde dat de eileider intact is.
Is dat niet het geval, dan biedt een hormonale stimulatie met eicelpick-up en ICSI een mogelijke uitkomst. De embryo’s die in vitro ontstaan, worden dan teruggeplaatst in de baarmoeder.

Als transplantatie in de buikholte of op de overblijvende eierstok niet mogelijk is, kunnen we het ovariumweefsel eventueel onderhuids transplanteren. Later kunnen we de eicellen door hormonale stimulatie laten rijpen, waarna we ze via de huid kunnen oppikken en bevruchten in het labo.
Tot nog toe heeft deze techniek nog niet geleid tot de geboorte van een kind.

Op dit moment onderzoekt de UZ-Brusselonderzoeksgroep FOBI hoe we de follikels in de weefselfragmentjes in het laboratorium verder kunnen kweken om zo rijpe eicellen te bekomen. Deze techniek noemt men (in vitro) follikelcultuur.
Als we daarin slagen, zal dat een grote vooruitgang betekenen. Het zou de transplantatie van eierstokweefsel overbodig maken omdat we de follikels, de eicellen en de embryo’s volledig in het labo zouden kunnen ontwikkelen. Dat zou onder meer een oplossing zijn voor patiënten bij wie een transplantatie niet mogelijk is omwille van de aanwezigheid van kankercellen in het eierstokweefsel.